De puzzelstukjes om tot een overeenkomst te komen tussen de Griekse regering van diens schuldeisers vallen op hun plaats. Alleen de timing van premier Alexis Tsipras en minister van Financiën Yanis Varoufakis is ronduit beroerd.

Briljante tactici! Volstrekte amateurs! Het wordt steeds lastiger om de Griekse premier Alexis Tsipras en diens minister van Financiën Yanis Varoufakis te doorgronden.

Objectief gezien heeft de vertragings- en treiterstrategie van de linkse Syriza-regering de afgelopen maanden veel opgeleverd in de onderhandelingen met de schuldeisers van Griekenland. Ga maar na.

Waar het begrotingsdoel voor 2015 aanvankelijk een overschot op de staatsbegroting van 3 procent exclusief rentebetalingen was, is dat in de laatste voorstellen van de schuldeisers omlaag gegaan naar één procent, oplopend tot 3,5 procent in 2018.

Belangrijker nog: voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie schermt nu openlijk met een investeringspakket ter waarde van 35 miljard euro. Bovendien lijkt zelfs schuldreductie — in de vorm van langere looptijden van leningen en lagere rentes — bespreekbaar. Al is niet helder hoe hard deze concessies van de schuldeisers zijn, er liggen duidelijk openingen voor Griekenland, mits de regering bezuinigingen en hervormingen van de schuldeisers accepteert.

Puzzelstukjes Griekse deal

In een woensdag uitgelekte brief van premier Tsipras waarin hij het bezuiniging- en hervormingspakket van de schuldeisers grotendeels lijkt te omarmen, valt ook ander positief nieuws te ontwaren.

Naast bezuinigingen leggen de schuldeisers inmiddels de nadruk op hervormingen die het zakendoen voor bedrijven makkelijk moeten maken en gevestigde belangengroepen moeten aanpakken. Tsipras wil dit type maatregelen "direct implementeren" zo laat hij weten. Juist daar ligt de sleutel om de groei- en concurrentiekracht van de Griekse economie te versterken.

Alles bij elkaar wordt het steeds lastiger om een goede reden te verzinnen waarom Griekenland en zijn schuldeisers geen deal zouden sluiten. Tot je de zachte factoren erbij betrekt.

Timing Tsipras oogt beroerd

De belangrijkste factor is: timing. De Griekse premier heeft twee belangrijke deadlines van afgelopen dinsdag laten lopen: de terugbetaling van ruim 1,5 miljard euro aan het Internationaal Monetair Fonds en de einddatum van het oude steunprogramma voor Griekenland.

Belangrijk is vooral dat acceptatie van het meest recente hervormingsplan van de schuldeisers sinds woensdag niet meer gekoppeld kan worden aan oude noodsteun. Gewerkt moet worden aan een nieuw steunprogramma en dat vergt tijd.

Tijd is extra schaars geworden door Tsipras' beslissing om op het allerlaatste moment een referendum voor zondag 5 juli aanstaande af te kondigen. Dat gebeurde vóór afronding van onderhandelingen met de schuldeisers en mèt een negatief stemadvies.

Door het referendumplan is er afgelopen weekend een niet meer te stoppen bankrun op gang gekomen in Griekenland. De Europese Centrale Bank werd daardoor gedwongen steun voor Griekse banken te bevriezen en Griekenland moest halsoverkop kapitaalcontroles invoeren.

Dit alles was goed te voorzien geweest. Het is dan ook moeilijk te bevatten waarom Tsipras en Varoufakis zulke grote risico's hebben genomen. Door de onderhandelingen op te rekken vóórbij de twee belangrijke deadlines is de korte-termijnschade voor de Griekse economie maximaal. Te meer ook omdat de voor de Griekse economie zo belangrijke toeristische sector vol wordt geraakt.

Griekenland en zijn schuldeisers moeten nu op twee borden tegelijk schaken: de Griekse banken in de lucht houden en voorkomen dat de economie helemaal stil valt en tegelijk zo snel mogelijk toch tot een akkoord komen. Met een andere timing was dat niet nodig geweest.

Goodwill Merkel verspeeld

De andere factor die een akkoord nog kan verhinderen is vertrouwen. Tsipras en Varoufakis hebben tot nog toe al hun kaarten gezet op de Duitse bondskanselier Angela Merkel, erop gokkend dat die in laatste instantie zou kiezen voor het bij elkaar houden van de eurozone. Daarbij lijken ze twee grote inschattingsfouten te hebben gemaakt.

Merkel mag dan de machtigste vrouw van Europa zijn, ook zij heeft te maken met instituties (Europees noodfonds, ECB en het IMF) die je niet zomaar kunt negeren bij het sluiten van een politieke deal. Bovendien heeft Tsipras -- en dat is fout twee -- met het uitroepen van een referendum-met-negatief-stemadvies een 'rode lijn' van Merkel overschreden.

De Duitse regering stelt zich nu op het standpunt: niet meer onderhandelen tot na het referendum, want eerst moet het Griekse volk zich maar uitspreken. Om toch snel tot een akkoord te komen, moet er flink getrokken worden aan de Duitsers en daar lijkt geen beweging meer in te zitten.

Hoe dan ook blijft de indruk hangen dat de huidige chaos voorkomen had kunnen worden, als Tsipras en Varoufakis iets eerder richting de schuldeisers waren opgeschoven. Tot zo ver de zegeningen van het casino-communisme.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl